میم چیست ؟
1- مقدمه
میم یک واحد بنیادی از نظرات، نمادها و یا کنش‌های فرهنگی است که از طریق بیان، رفتار، رسوم و سایر پدیده‌های قابل تقلید توان انتقال از یک ذهن به اذهان دیگران را داراست. این کلمه ریشه در لغت یونانی μιμητισμός به معنای “چیزی که تقلید شده” دارد. پیروان این نظریه میم را از آنرو که توان همانندسازی و پاسخ به فشارهای انتخابی را داراست، به عنوان معادل ژن در فرهنگ می‌شناسند.
در سال ۱۹۷۶ ریچارد داوکینز درکتاب ژن خودخواه کلمه میم را به عنوان پایه‌ای برای توضیح گسترش افکار و عقاید و پدیده‌های فرهنگی بر پایه اصول تکاملی بکار برد. برخی ازنمونه‌هایی که وی در کتاب خویش بکار برده‌است شامل نغمه‌ها، باورها (بویژه باورهای مذهبی) و مد لباس می‌باشند. نظریه پردازان فرضیه میم بر این باورند که میم توسط انتخاب طبیعی (به شیوه‌ای شبیه به آنچه در تکامل زیست شناختی رخ می‌دهد) از طریق فرآیندهای تنوع، جهش، رقابت و وراثت که در موفقیت زاد و ولد یک موضوع نقش دارند، تکامل می‌یابد. گسترش میم از طریق رفتارهایی است که در میزبان خود ایجاد می‌کند. میم‌هایی که کمتر گسترش می‌یابند منقرض می‌شوند در حالی که برخی دیگر باقی مانده، گسترش یافته و جهش پیدا می‌کنند (در راه بهتر شدن یا بدتر شدن). فرضیه پردازان این نظریه می‌گویند که میم‌هایی که بهترین همانند سازی را انجام می‌دهند، حتی اگر برای رفاه میزبان خود مضر باشند، بیشترین گسترش را نشان خواهند داد. در دهه ۹۰ برای ارزیابی اصول و شرایط انتقال میم از نظر مدل تکاملی، زمینه مطالعاتی جدیدی به نام میمتیک بنیان نهاده شد. در مقایسه با ژنتیک که شواهد محکمی بر پایه کشف اثرات بیولوژیک DNA دارد، میمتیک فاقد هرگونه توضیحی در مورد یک وسیله انتقالی شناخته شده برای انتقال میم است.
1-1- ریشه یابی
درسال ۱۹۷۶ ریچارد داوکینز درکتاب ژن خودخواه از این واژه به منظور تاکید بر شباهت آن به ژن بهره جست. داوکینز این کلمه را با کوتاه کردن mimeme که از کلمه یونانی mimema (به معنای”چیزی که تقلید شده” ابداع کرد. او اظهار می‌دارد که مایل به بکار بردن واژه‌ای تک بخشی بوده‌است که از نظر آوایی شبیه به واژه «ژن» باشد.
2-1-نمونه
به ادعای معتقدان به این نظریه ادیان متعدد دنیا، نمونه‌ای خوب از میم پر قدرت می‌باشند. مذاهب پیوسته از نسلی به نسل بعدی دچار تغییرات اندکی می‌شوند. یک رفرم مذهبی بزرگ به عنوان یکجهش mutation در میم محسوب می‌گردد. بعضی سکولاریسم را در برخی فرقه‌های مسیحی نمونه‌ای از یک میم موفق می‌دانند.
2- میم چیست و داستان از کجا شروع شد؟
میم‌ها (یا مم‌ها) عبارت‌انداز عادت‌ها، رفتارها یا داستان‌هایی که از شخصی به شخص دیگر از طریق تقلید رونوشت برداری می‌شوند. مانند ژن‌ها، مم‌ها نیز برای تکثیر با هم رقابت می‌کنند، منتها میم‌ها مواد شیمیایی نیستند که از درون سلول قفل شده باند، بلکه اطلاعاتی‌اند که از مغزی به مغز دیگر یا از مغز به کامپیوتر، کتاب و آثار هنری می‌جهند. میم‌های برنده‌ی رقابت در سراسر جهان انتشار می‌یابند و ذهن‌ها و فرهنگ‌های ما را شکل می‌دهند.
میم‌ها گرد هم می‌آیند و ممپلکس‌های بزرگی تشکیل می‌دهند. بسیاری از این ممپلکس‌ها زندگی ما را ارتقا می‌بخشند: از قبیل سیستم‌های مالی، نظریه‌های علمی، نظام‌های حقوقی، انواع ورزش‌ها و هنرها، اما ممپلکس‌هایی هم هستند بیشتر شبیه عفونت‌ها یا انگل‌هایی که از میزبانی به میزبان دیگر می‌جهند. از قبیل درمان‌های قلابی، معبودپرستی‌ها، نوشته‌های زنجیره‌ای و ویروس‌های کامپیوتری.
ساختار پایه ای آنها نوعی توصیه یا دستور است مبنی بر اینکه تکثیرم کنید و وعده و وعیدهای نیز پشتوانه‌ی این توصیه یا دستور است.
3- میم و کاربرد ممتیک
در پایان قرن بیستم مطالعه موازی تکامل فرهنگی و تکامل بیولوژیک، نیروی محرک جدیدی به نام مفهوم میم (Meme) را حاصل کرد که برای اولین بار توسط ریچارد داوکینز معرفی شد.
میم به عنوان یک تکرارکننده فرهنگ و واحدی برای تکامل فرهنگی تعریف می‌شود، یعنی عنصری از فرهنگ مانند سنت، باور، ملودی یا مد که می‌تواند در حافظه حفظ شده و به حافظه یا ذهن فردی دیگر منتقل یا کپی شود. باور بر این است که جهش و بازترکیب ایده‌های موجود طیف گوناگونی از میم‌ها را تولید خواهد کرد که با یکدیگر در جلب توجه افراد رقابت می‌کنند.
میم یادآور ژن (واحدی برای ژنتیک) است، اما تفاوت این دو در پتانسیل تکرارپذیری و منابع حداقلی مورد نیاز برای تکرار شدن است. میم می‌تواند بیانگر بخش‌هایی از ایده‌ها، عادات، مهارت‌ها، ارزش‌های اخلاقی و زیبایی شناسی، نظریه‌ها، رویه‌ها، طرح‌ها یا هر چیز دیگری که به‌طور عمومی یادگرفته می‌شود، باشد که به دیگران منتقل می‌شود. علم میمتیک نیز بعد از معرفی میم به عنوان مطالعه الگوهای تکاملی انتقال اطلاعات،ظهور یافته است.
فرهنگ، مجموعه‌ی بزرگ از میم‌هاست.
براساس دانش میمتیک، ویژگی‌های فرهنگی می‌توانند از یک شخص به شخص دیگر همانند ژن‌ها یا ویروس‌ها منتقل شوند. بنابراین، تکامل فرهنگی می‌تواند از طریق مکانیزم‌های پایه مشابه مانند بازتولید، گسترش، تغییر یا نوسان و انتخاب طبیعی (Natural selection) که در زمینه تکامل بیولوژیک قرار دارند، درک شود.
مفهوم میم به‌عنوان یک الگوی اطلاعاتی موجود در ذهن یک فرد تعریف می‌شود که می‌تواند به ذهن فرد دیگر کپی شود. میمتیک نیز می‌تواند به عنوان یک علم نظری و تجربی تعریف شود که تکرار، گسترش و تکامل میم‌ها را مورد مطالعه قرار می‌دهد. میم‌ها از نظر میزان سازگاری و قابلیت، یعنی تطبیق با محیط فرهنگی- اجتماعی که در آن پخش شده‌اند، متفاوت هستند.
میم‌های سازگارتر و با قابلیت بیشتر، در منتقل شدن، سرایت کردن به افراد بیشتر و در نتیجه گسترده شدن و پخش شدن در جمعیت بزرگتر موفق‌تر خواهند بود. این شباهت بیولوژیک میم‌ها با ژن‌ها به ما این اجازه را می‌دهد که مفاهیم تکامل و نظریه‌های علم بیولوژی را برای الگوی تکامل فرهنگی به کار ببریم.
انتقال ویژگی‌های فرهنگی فرآیندی است که از جنبه‌های گوناگون می‌تواند شبیه انتشار یک بیماری مسری باشد.
برای مثال وقتی می‌شنوید که دوستانتان یک ابزار الکترونیکی جدید که تازه خریده‌اند را پیشنهاد می‌دهند، ممکن است شما نیز یکی از آن بخرید و اگر آن را دوست داشته باشید، شروع به پیشنهاد دادن آن به آشنایان و سایر دوستانی که هنوز درباره آن نمی‌دانند،کنید.
بنابراین ویژگی‌های فرهنگی می‌توانند مانند ویروس‌های ذهن، ویروس‌های ایده یا تفکر واگیرداری دیده شوند که از یک ذهن به ذهن دیگر به وسیله تقلید یا انتقال بازتولید می‌شوند. یک ویژگی حقیقتا موفق، ویژگی است که مانند بیماری همه‌گیر به همه جمعیت سرایت می‌کند تا در نهایت به یک جزء ثابت و بومی از فرهنگ آن جمعیت تبدیل شود.
1-3- تکرارکنندگان
تکرار کننده، سیستمی است که قادر به کپی کردن خود نوعاً با کمک برخی دیگر از سیستم‌ها است. میم هم به‌طور مشابه یک تکرار کننده است، زیرا هر موقع که اطلاعات از یک فرد به فرد دیگر به وسیله ارتباط یا تقلید منتقل می‌شود، کپی می‌شود. تکرار کننده‌ای که بتواند بیشترین تعداد نسخه‌های کپی شده در یک بازه زمانی را ایجاد کند، برنده رقابت با تکرارکنندگان دیگر خواهد شد. برای موفقیت در این کار یک تکرارکننده خوب ویژگی‌های زیر را باید داشته باشد:
دیرپایی: هرچه هر نمونه از الگوی تکرار بقای بیشتری پیدا کند، نسخه‌های کپی شده بیشتری از آن می‌تواند ساخته شود.
باروری: هر چه نرخ کپی شدن سریع‌تر باشد، تکرارکنندگان بیشتری پخش خواهند شد. یک چاپگر صنعتی می‌تواند نسخه‌های بیشتری را نسبت به یک چاپگر دفتری کپی کند.
صحت و وفاداری کپی: هر چه کپی دقیق‌تر و نسبت به نسخه اصلی وفادارتر باشد، بیشتر شبیه الگوی اصلی در دورهای مختلف کپی خواهد بود.
4- کاربردهای میم و دانش میمتیک
کاربرد میم و دانش میمتیک بی‌انتها است، بازاریابی، صنعت، معماری، معرفت شناسی، روانشناسی، ایدئولوژی و… همه می‌توانند از آن برای اهداف خود بهره ببرند. به طور مثال در معماری از طرح ستون‌ها، سر ستون‌ها، طاق‌ها و غیره می‌توان به عنوان میم‌هایی یاد کرد که در طول دوران‌های مختلف تاریخ بشری در ساختمان‌ها و نمای آنها تکرار شده‌اند.
یکی از کاربردهای مهم میم در بازاریابی و به ویژه بازاریابی عصبی یا Neuromarketing است.
فعالان عرصه بازاریابی عصبی معتقدند یک راه مناسب برای فروش و عرضه یک محصول تحریک بخشی از مغز است که کنترل احساسات مانند ترس و درد را برعهده دارد.
بازاریابی عصبی عبارت است از کاربرد علم اعصاب برای بازاریابی. این مفهوم شامل مطالعه عکس‌العمل مغز به تبلیغات، بسته‌بندی یا سایر جنبه‌های بازاریابی است که از کاوش یا مرور، تصور و سایر مقیاس‌های فعالیت مغز استفاده می‌کنند. بازاریابی عصبی علم مطالعه فعالیت ناخودآگاهی است که در فرد در هنگام مشاهده محرک بازاریابی رخ می‌دهد. نکته استفاده از بازاریابی عصبی اثرگذاری روی میم است. میم‌ها روی تصمیم‌گیری و انتخاب فرد در کمتر از ۶.۲ ثانیه اثر می‌گذارند.
اگر یک میم به‌طور صحیح تحت تاثیر قرار بگیرد، فرد می‌تواند مفاهیم خوب مانند لطیفه، آهنگ، ایده و… را به یاد آورده و بعد آن را با دیگران به اشتراک بگذارد. این‌گونه میم‌ها می‌توانند به‌طور مستقیم تحت تاثیر بازاریابان قرار بگیرند.
با توجه به مطالب و مثال‌های عنوان شده و فارغ از کاربردهای تجاری میم‌ها و علم میمتیک، می‌توان میم را ابزاری مهم برای انتقال یک فرهنگ صحیح و کارآمد و همچنین وسیله‌ای برای تحریک ذهنی مخاطبان به منظور انجام عملی مطلوب دانست، چیزی که به نظر نگارندگان این مطلب نیاز مبرم جامعه امروز ما است.
به‌طور مثال سازمان‌های ما می‌توانند با خلق و به کارگیری میم‌هایی، فرهنگ، مهارت، دانش یا هر چیز دیگری که برای آنها و جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنند، مفید بوده است را به سازمان‌های دیگر منتقل کنند. فرض کنید سازمانی در امر حفاظت از محیط زیست موفق است، می‌توان فرهنگ یا دانشی که این سازمان از طریق آن به این موفقیت دست پیدا کرده است را از طریق دانش میمتیک به سازمان‌های دیگر منتقل کرد.
بدون دیدگاه